Chế độ ăn kiêng Ayurveda: Lợi hay hại cho sức khỏe?

Chế độ ăn kiêng Ayurvedic là việc ăn uống dựa trên sự cân bằng độc đáo của năng lượng bên trong của bạn. Nếu cảm thấy thú vị với loại hình ăn kiêng đã tồn tại hàng nghìn năm này, đừng bỏ lỡ bài viết sau nhé! 

Chế độ ăn kiêng Ayurvedic áp dụng như thế nào và ảnh hưởng như thế nào đến sức khoẻ? Tất cả những gì bạn cần sẽ được cập nhật trong bài viết sau đây.

Ayurveda là gì?

Y học Ayurveda (viết tắt là “Ayurveda”) là một trong những hệ thống chữa bệnh toàn diện (“toàn thân”) lâu đời nhất trên thế giới. Nó đã được phát triển hơn 3.000 năm trước ở Ấn Độ. Nó dựa trên niềm tin rằng sức khỏe và sự khỏe mạnh phụ thuộc vào sự cân bằng tinh tế giữa tâm trí, cơ thể và tinh thần. Mục tiêu chính của nó là tăng cường sức khỏe tốt chứ không phải chống lại bệnh tật. Nhưng các phương pháp điều trị có thể hướng đến các vấn đề sức khỏe cụ thể. Ở Hoa Kỳ, nó được coi là một dạng thuốc bổ sung và thay thế (CAM).

Các loại thảo mộc và gia vị Ayurvedic cũng là một thành phần quan trọng của phương pháp này. Chúng được cho là có tác dụng bảo vệ cơ thể bạn khỏi bệnh tật và mang lại nhiều lợi ích sức khỏe, bao gồm cải thiện tiêu hóa và sức khỏe tinh thần. Để làm như vậy, nó sử dụng một phương pháp toàn diện kết hợp chế độ ăn uống, tập thể dục và thay đổi lối sống.

Thảo mộc và gia vị là một trong những phần quan trọng của Ayurveda

Những người thực hành Ayurveda tin rằng mỗi người được tạo ra từ năm yếu tố cơ bản được tìm thấy trong vũ trụ: không gian, không khí, lửa, nước và đất. Những thứ này kết hợp trong cơ thể con người để tạo thành ba năng lượng sống hoặc năng lượng, được gọi là doshas, bao gồm 3 loại chính: Vata dosha (không gian và không khí); Pitta dosha (lửa và nước); và Kapha dosha (nước và đất). Chúng kiểm soát cách cơ thể bạn hoạt động.

Mọi người đều thừa hưởng sự kết hợp độc đáo của ba doshas. Người ta tin rằng khả năng bạn bị ốm – và các vấn đề sức khỏe mà bạn phát triển – có liên quan đến sự cân bằng trong liều lượng của bạn.

Chế độ ăn kiêng Ayurvedic và những lợi ích cho sức khỏe

Dựa trên nền tảng hệ thống y học của người Hindu, chế độ ăn uống Ayurvedic hướng dẫn bạn ăn theo một loại dosha (loại năng lượng) chiếm ưu thế. Không có lý do khoa học nào cho phong cách ăn uống này, nhưng một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng thực hành lối sống Ayurvedic – bao gồm cả chế độ ăn uống – có thể giúp cải thiện sức khỏe của bạn.

Nếu bạn theo một chế độ ăn kiêng Ayurvedic, bạn sẽ kết hợp nhiều phương pháp thực hành khác nhau vào thói quen ăn uống của mình. Những thực hành này giúp bạn hưởng lợi từ những phẩm chất khác nhau của thực phẩm.

Một trong những đặc điểm cơ bản của chế độ ăn Ayurvedic là bạn ăn theo kiểu hiến pháp thống trị của bạn hoặc dosha. Bạn có thể coi dosha của bạn là năng lượng nổi bật nhất của bạn. Có ba loại năng lượng Ayurvedic khác nhau bắt nguồn từ năm yếu tố khác nhau: không gian, không khí, lửa, nước và đất. Mỗi phần tử cung cấp các phẩm chất hoặc thuộc tính khác nhau.

• Vata (không gian và không khí): Một người có năng lượng vata chủ yếu sẽ sáng tạo, năng động và là người suy nghĩ nhanh. Tuy nhiên, họ không phải là người lập kế hoạch giỏi. Về mặt thể chất, người có năng lượng vata sở hữu khung xương nhỏ, mắt nhỏ, xương nổi rõ và lông gợn sóng, thô hoặc dày. Tiêu hóa của họ không ổn định và họ dễ bị táo bón và đầy hơi.
• Pitta (lửa và nước): Một người có năng lượng pitta chiếm ưu thế thường có trí thông minh nhạy bén và có thể nghĩ ra những ý tưởng và giải pháp hiệu quả. Tuy nhiên, họ có thể trở nên kích động và nóng nảy khi sự cân bằng năng lượng của họ bị mất. Về mặt hình thể, họ có một khung xương vừa phải, nốt ruồi và tàn nhang trên làn da đồng màu và mái tóc mềm mượt. Họ có khả năng trao đổi chất mạnh, tiêu hóa tốt và thèm ăn
• Kapha (đất và nước): Một người có năng lượng kapha chiếm ưu thế, có sức mạnh, độ bền và tính cách yêu thương. Mặc dù họ bình tĩnh và dễ tha thứ, họ có thể cảm thấy tham lam và chiếm hữu khi mất cân bằng. Về hình thể, họ có khung xương to, da nhờn, mịn và cơ bắp phát triển tốt. Quá trình trao đổi chất chậm cũng là điểm thường thấy ở người có năng lượng kapha.

Một khi bạn đã xác định được dosha chiếm ưu thế của mình, bạn có thể tạo bữa ăn xoay quanh các loại thực phẩm sẽ giúp nuôi dưỡng cơ thể và cân bằng năng lượng. Dưới đây là một số lợi ích tiềm năng của chế độ ăn kiêng Ayurvedic.

1. Khuyến khích thực phẩm toàn phần

Mặc dù chế độ ăn uống Ayurvedic có các hướng dẫn cụ thể cho từng loại dosha, nhưng chế độ ăn kiêng nói chung khuyến khích ăn toàn bộ thực phẩm như trái cây, rau, ngũ cốc và các loại đậu. Điều này có thể có lợi cho sức khỏe của bạn rất nhiều, vì những thực phẩm này rất giàu chất dinh dưỡng cần thiết.

Chế độ ăn cũng hạn chế tối đa thực phẩm chế biến sẵn, thường thiếu chất xơ và các vitamin, khoáng chất quan trọng. Các nghiên cứu cho thấy ăn nhiều thực phẩm chế biến sẵn có thể dẫn đến nguy cơ mắc bệnh tim, ung thư và thậm chí tử vong cao hơn. Do đó, chế độ ăn Ayurvedic có thể giúp bảo vệ chống lại bệnh mãn tính và tăng cường sức khỏe tốt hơn. Tuy nhiên, cần nhiều nghiên cứu hơn nữa.

Chế độ ăn uống Ayurvedic khuyến khích thực phẩm tươi và hạn chế đồ chế biến sẵn 

2. Có thể thúc đẩy giảm cân

Trong khi nghiên cứu hạn chế về chế độ ăn uống Ayurvedic và giảm cân, một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng nó có thể hiệu quả trong vấn đề này. Trong một nghiên cứu trên 200 người lớn béo phì được chỉ định chế độ ăn kiêng dựa trên liều lượng của họ, những người tham gia đã giảm trung bình 8kg trong ba tháng.

Một nghiên cứu nhỏ khác cho thấy rằng thực hiện theo một chương trình thay đổi lối sống dựa trên Ayurveda, bao gồm thay đổi chế độ ăn uống và các lớp học yoga, giúp giảm cân trung bình 13 pound (6 kg) trong 9 tháng.

3. Ăn uống có tinh thần

Ngoài những thực phẩm bạn ăn, ăn uống có tinh thần và ý thức là một phần quan trọng khác của chế độ ăn uống Ayurvedic. Điều đó có nghĩa là chú ý đến thức ăn của bạn và thông điệp của cơ thể về nó. Nó có nghĩa là dành thời gian để thưởng thức thức ăn của bạn, ăn khi bạn đói và dừng lại khi bạn no. Đặc biệt, ăn uống có ý thức nhấn mạnh đến việc giảm thiểu sự phân tâm trong bữa ăn để tập trung vào hương vị, kết cấu và mùi thức ăn của bạn.

4. Các lợi ích sức khỏe  khác

Các nhà nghiên cứu từ Harvard đã thực hiện một nghiên cứu hỗ trợ việc sử dụng các biện pháp can thiệp sức khỏe toàn diện bao gồm Ayurveda để giúp mọi người tuân thủ các hành vi mới và lành mạnh.

Một cuộc điều tra thí điểm cho thấy các thực hành Ayurvedic dường như cải thiện sức khỏe tâm lý xã hội ở cả những học viên yoga thừa cân / béo phì. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu này cảnh báo rằng kết quả phải được giải thích một cách thận trọng do các vấn đề với thiết kế nghiên cứu và các vấn đề khác. Một nghiên cứu được thực hiện ở Thụy Điển cho thấy y học Ayurvedic đã cải thiện kết quả cho một số người tham gia nghiên cứu mắc các bệnh về hô hấp, cơ xương, tuần hoàn, khối u và da.

Ăn đúng với loại hình năng lượng

Khi bạn đã tìm ra dosha của mình là gì, bạn nên chọn các loại thực phẩm bạn ăn dựa trên việc cân bằng năng lượng của bạn. Để thực sự đắm mình trong chế độ ăn uống Ayurvedic, bạn nên tham khảo ý kiến ​​của một chuyên gia dinh dưỡng, người quen thuộc với danh sách rất dài những thực phẩm nên ăn và tránh.

Tùy theo loại dosha của mình, bạn nên chọn những thực phẩm giúp cân bằng năng lượng 

Thực phẩm tốt nhất cho Vatas

Một người có năng lượng vata chiếm ưu thế có thể giữ cho cơ thể cân bằng bằng cách nhấn mạnh các vị ngọt, chua và mặn. Bạn nên ưu tiên thức ăn và đồ uống ấm, ngũ cốc nấu chín hơn là thức ăn khô hoặc giòn. Bạn cũng nên chọn rau và quả chín luộc và hấp. Bỏ qua bất cứ thứ gì lạnh, đông lạnh hoặc sống. Ăn ba hoặc bốn bữa một ngày đều đặn và ăn nhiều đồ ăn nhẹ lành mạnh.

• Trái cây (ngọt): táo, mơ, chuối, quả mọng, anh đào, dưa, đào, dâu tây
• Rau  nấu chín: măng tây, củ cải đường, dưa chuột, thì là, tỏi, đậu xanh, rau mùi tàu, đậu Hà Lan, khoai lang, bí đỏ, bí mùa hè
• Ngũ cốc: bột mì, yến mạch (nấu chín), quinoa, gạo, lúa mì
• Các loại đậu: đậu xanh, đậu chim bồ câu, đậu urad
• Sữa: bơ, sữa tách bơ, phô mai mềm, phô mai tươi, sữa bò, bơ sữa trâu, phô mai dê, sữa dê
• Protein: thịt bò, trâu, gà đen, vịt, trứng, cá hồi, cá mòi, seitan, tôm, cá ngừ, gà tây đen
• Các loại hạt: hạnh nhân, óc chó đen, hạt điều, dừa, quả phỉ, đậu phộng, hồ đào, hạt chia, hạt lanh, hạt bí ngô, hạt vừng, hạt hướng dương
• Thực phẩm cần tránh: cà chua, cà tím, ớt, rau bina; đồ uống có ga; thức ăn nặng như pho mát cứng; thực phẩm già hoặc lên men; quả nam việt quất và táo sống; kẹo; cà phê

Thực phẩm tốt nhất cho Pittas

Một người có năng lượng pitta chiếm ưu thế có thể giữ cho cơ thể cân bằng bằng cách nhấn mạnh các vị ngọt, đắng và hơi chua – đắng nhẹ. Pitta dosha có liên quan đến nhiệt, vì vậy những người có Pitta chiếm ưu thế nên ăn nhiều loại rau xanh và trái cây chín và sử dụng bơ sữa trâu hoặc dầu ô liu trong nấu ăn. Hãy ăn thức ăn ấm chứ không phải nóng và kết hợp với đồ uống mát hoặc ấm. Hạn chế muối, bỏ trứng, rượu và cà phê.

• Trái cây (ngọt): táo, quả mọng, anh đào, nho đỏ và tím, xoài, dưa, lê, mận, lựu, dưa hấu
• Rau: Bông atiso, măng tây, bông cải xanh, cải Brussels, bắp cải, súp lơ, cải xoăn, rau lá xanh, rau diếp, nấm, đậu Hà Lan, ớt, bí spaghetti, bí xanh
• Ngũ cốc: rau dền, lúa mạch, hạt diêm mạch, bột mì, cám yến mạch, mì ống, hạt diêm mạch, gạo (basmati, trắng, hoang dã), spelt, khoai mì, lúa mì
• Các loại đậu: đậu đen, đậu gà, đậu tây, đậu lăng (đỏ và nâu), đậu lima, đậu xanh, đậu Hà Lan, đậu pinto, đậu nành, đậu trắng
• Sữa: bơ không muối, phô mai tươi, sữa bò, bơ sữa trâu, sữa dê, phô mai dê, kem
• Chất đạm: trâu, gà trắng, cá nước ngọt, tempeh, đậu phụ, thỏ, seitan, gà tây trắng, thịt nai,
• Các loại hạt: hạnh nhân (ngâm và bóc vỏ), dừa, hạt lanh, bỏng ngô, hạt hướng dương
• Thực phẩm cần tránh: Các loại gia vị như tiêu đen, ớt, tỏi và hành tây; thức ăn chua và chua như bưởi, cà chua, củ cải; sữa chua nguyên chất; thực phẩm có giấm, bao gồm cả nước xốt salad; các loại hạt và hạt giống; và thịt.

Thực phẩm tốt nhất cho Kaphas

Một người có năng lượng kapha chủ yếu có thể giữ cho cơ thể cân bằng bằng cách nhấn mạnh các vị cay, đắng và chua nhẹ. Kaphas nên tránh các loại thực phẩm từ sữa và chất béo, nhiều dầu mỡ. Nếu bạn ăn thịt, hãy bỏ qua các món chiên và ăn các món nướng, quay hoặc luộc. Tránh bất kỳ chất ngọt nào ngoại trừ mật ong, và sử dụng nhiều gia vị.

• Trái cây (nói chung, hầu hết các loại trái cây có vị chát nhẹ): táo, quả mọng, anh đào, nam việt quất, lê, hồng, lựu, mận khô, nho khô
• Các loại rau (nói chung, hầu hết các loại rau có vị cay và đắng): atisô, măng tây, củ cải đường, mướp đắng, cải Brussels, bắp cải, cần tây, ngô, rau bồ công anh, cà tím, cải xoăn, su hào, rau lá xanh, cải xanh, hành tây, khoai tây trắng, củ cải, rau bina, rau mầm
• Ngũ cốc: lúa mạch, kiều mạch, couscous, kê, muesli, yến mạch (khô), màu đỏ tươi, lúa mạch đen, bột sắn, cám lúa mì
• Các loại đậu: đậu đen, đậu mắt đen, đậu xanh, đậu lăng (đỏ và nâu), đậu lima, đậu xanh, đậu pinto, đậu trắng
• Sữa: phô mai tươi (từ sữa dê tách kem), sữa dê tách béo, sữa chua (pha loãng)
• Protein: thịt gà trắng, trứng, cá nước ngọt, thỏ, seitan, tôm, tempeh, gà tây trắng, thịt nai
• Thực phẩm cần tránh: Các loại rau củ, nước thịt giàu, thực phẩm đông lạnh, dầu và mỡ.

Nếu bạn muốn được tư vấn cụ thể về việc tiêu thụ bao nhiêu tinh bột hoặc calo, chế độ ăn kiêng Ayurvedic có thể không tốt nhất cho bạn. Không có bất kỳ hướng dẫn rõ ràng nào về chất dinh dưỡng đa lượng, nhóm thực phẩm hoặc lượng calo tiêu thụ. Thay vào đó, bạn dựa vào cách cơ thể phản ứng với từng loại thực phẩm được khuyến nghị cho dosha của bạn và dấu hiệu đói của bạn.

Chế độ ăn Ayurvedic dựa trên việc xác định dosha của bạn, một dữ liệu khá chủ quan. Dù bạn có tham khảo ý kiến của bác sĩ nhưng việc xác định loại năng lượng không dựa trên dữ liệu khách quan, như xét nghiệm máu hoặc nước tiểu. Vì lý do đó, nó có thể không hoàn toàn chính xác. Dosha của bạn cũng có thể là sự kết hợp của nhiều loại. Bạn có thể cần phải thực hiện một số điều chỉnh trong quá trình này.

NIH cũng cảnh báo người tiêu dùng rằng một số sản phẩm Ayurvedic, thảo mộc hoặc kết hợp thảo dược có thể gây ra tác dụng phụ và có thể gây hại nếu sử dụng không đúng cách. Nếu bạn dùng thuốc theo toa, hãy hỏi bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi dùng các chế phẩm thảo dược vì có thể xảy ra tương tác.

Nguồn tham khảo

What Is the Ayurvedic Diet? Benefits, Downsides, and More https://www.healthline.com/nutrition/ayurvedic-diet Ngày truy cập: 19/12/2020

What Is Ayurveda? https://www.webmd.com/balance/guide/ayurvedic-treatments#1 Ngày truy cập: 19/12/2020

What Is the Ayurvedic Diet? https://www.verywellfit.com/ayurvedic-diet-for-weight-loss-4154620 Ngày truy cập: 19/12/2020