Yohimbe: Liệu có an toàn cho quá trình giảm cân?

Giảm mỡ là một trong những mục tiêu quan trọng của người tập thể hình, nhưng không phải ai cũng thành công. Bên cạnh đó, một số người cần tập trung chuẩn bị cho các cuộc thi đấu thể hình, phải nỗ lực tập nước rút để giảm mỡ thừa. Chính vì thế, người ta cần tìm đến các loại thực phẩm bổ sung có chứa yohimbe, hỗ trợ việc giảm mỡ.

Yohimbe là một trong số những lựa chọn dành cho việc giảm mỡ thừa và đốt cháy năng lượng, mặc dù không được phổ biến như một số hợp chất khác trong số các thực phẩm bổ sung dành cho chế độ tập luyện. Trước khi cân nhắc sử dụng yohimbe, bạn cần biết đầy đủ thông tin về lợi ích, công dụng và những nguy cơ tiềm ẩn.

Yohimbe và yohimbine

Cây yohimbe có xuất xứ ở châu Phi, vỏ cây được người dân bản địa dùng làm thuốc

Yohimbe là tên gọi của một loại cây thường xanh, thường mọc ở vùng Trung và Tây Phi. Vỏ cây yohimbe chứa một hợp chất mang tên yohimbine, có công dụng làm thuốc. Yohimbine hydrochloride là một dạng của hợp chất được dùng trong một loại thuốc kê toa ở Mỹ.

Nhãn của các thực phẩm bổ sung chứa yohimbe thường ghi thành phần hoạt tính là chiết xuất vỏ cây yohimbe hoặc yohimbine. Tuy nhiên, các sản phẩm này có thể không đưa ra thông tin chính xác về hàm lượng yohimbine. Một số sản phẩm còn ghi yohimbine hydrochloride là thành phần hoạt tính. Các sản phẩm yohimbe có thành phần chứa hóa chất điều chế yohimbine hydrochloride (không phải từ thiên nhiên) sẽ không được phép dùng trong thực phẩm bổ sung vào chế độ ăn uống, theo luật tại Hoa Kỳ.

Uống yohimbe có tác dụng tăng hưng phấn tình dục, khắc phục chứng rối loạn cương, chứng giảm ham muốn do dùng thuốc trầm cảm tái hấp thu chọn lọc serotonin (SSRI), và những vấn đề về rối loạn ham muốn khác ở cả nam lẫn nữ.

Yohimbe cũng được dùng để tăng lực cho vận động viên thể thao, giảm cân, chống mệt mỏi, đau thắt ngực, huyết áp cao, hạ huyết áp khi đứng dậy, đau dây thần kinh do tiểu đường, trị trầm cảm khi kết hợp với các loại dược phẩm khác.

Yohimbe chứa hóa chất yohimbine giúp tăng lượng máu và dẫn truyền xung thần kinh đến dương vật hoặc âm đạo. Chất này cũng giúp loại trừ tác dụng phụ giảm ham muốn tình dục do các loại thuốc trị trầm cảm gây ra.

>>> Xem thêm: Khám phá 5 hormone hạnh phúc bên trong cơ thể

Lá và hoa của cây yohimbe

Yohimbe hoạt động như thế nào?

Yohimbe hoạt động bằng cách kích thích hệ thần kinh giao cảm. Hệ thần kinh giao cảm là một phần của hệ thần kinh tự trị của cơ thể bạn (hệ thống chịu trách nhiệm kiểm soát các quá trình vô thức như nhịp tim, nhịp hô hấp, phản ứng đồng tử và tiêu hóa).

Khi hệ thần kinh giao cảm được kích thích, phản ứng “chống trả hay bỏ chạy” (Fight-or-Flight) của cơ thể được kích hoạt. Điều này kích hoạt sự giải phóng các chất dẫn truyền thần kinh được gọi là catecholamine. Hai catecholamine có vai trò quan trọng trong phản ứng “chống trả” hoặc “bỏ chạy” là adrenaline (hoặc epinephrine) và noradrenaline (hoặc norepinephrine).

Khi các catecholamine này được giải phóng vào máu, bạn trở nên tỉnh táo hơn, nhiệt độ cơ thể và huyết áp tăng lên. Về cơ bản, cơ thể bạn tập trung vào hành động và sẵn sàng đối phó với bất kỳ trở ngại nào có thể cản trở bạn.

Sơ đồ hệ thần kinh giao cảm (theo Wikipedia)

Kích hoạt phản ứng “chống trả hay bỏ chạy” và giải phóng các catecholamine không chỉ chống lại các mối đe dọa tiềm tàng. Các catecholamine cơ thể bạn giải phóng để đáp ứng với kích thích hệ thần kinh giao cảm cũng liên kết với các thụ thể đặc biệt trong các tế bào mỡ (chúng được gọi là thụ thể adrenergic alpha-2). Khi điều này xảy ra, hiệu ứng đốt cháy chất béo có thể diễn ra.

Cách dùng và công dụng của yohimbe/yohimbine

Hiện chưa có đầy đủ bằng chứng khoa học về yohimbine (thành phần hoạt tính của cây yohimbe) trong việc hỗ trợ điều trị các triệu chứng dưới đây. Vì thế, bạn cần thận trọng khi sử dụng thuốc.

Chứng rối loạn lo âu

Chưa có bằng chứng nhất quán về công dụng của yohimbine với các bệnh rối loạn lo âu. Một số nghiên cứu cho thấy chất này không có tác dụng giảm lo âu khi dùng chung với các liệu pháp khác. Nhưng một số nghiên cứu khác lại cho rằng chất này giảm chứng sợ hãi nơi bệnh nhân.

Chứng trầm cảm

Những nghiên cứu sơ bộ cho biết uống yohimbine mỗi ngày trong 10 ngày không giảm các triệu chứng trầm cảm.

Rối loạn cương

Đã có bằng chứng rằng yohimbine cải thiện chứng rối loạn cương. Đông y cho rằng dùng vỏ cây yohimbe tốt hơn dùng chất yohimbine, nhưng chưa có nghiên cứu khoa học nào về vỏ cây yohimbe.

Trong tập luyện

Các nghiên cứu sơ bộ trên một nhóm cầu thủ bóng đá cho thấy dùng yohimbine mỗi ngày trong 21 ngày không có tác dụng tăng thành tích, cũng không tăng cơ bắp.

Choáng đầu (hạ huyết áp do tư thế)

Các nghiên cứu sơ bộ trên một nhóm cầu thủ bóng đá cho thấy dùng một liều yohimbine giúp tăng huyết áp ở những người bị choáng đầu (hạ huyết áp do tư thế), nhưng một số nghiên cứu khác không cho kết quả tương tự.

Rối loạn ham muốn do dùng thuốc trầm cảm tái hấp thu chọn lọc

Có nhiều bằng chứng khoa học rằng yohimbine giúp cải thiện ham muốn cho những người dùng các thuốc trầm cảm trong nhóm này. Tuy nhiên, không có dữ liệu nghiên cứu cho vỏ cây yohimbe.

Khô miệng

Các nghiên cứu sơ bộ cho thấy dùng yohimbine giúp cải thiện chứng khô miệng ở những người dùng thuốc chống trầm cảm. Tuy nhiên, không có nghiên cứu cho vỏ cây yohimbe.

Mệt mỏi, đau ngực, các biến chứng của bệnh tiểu đường

Chưa có đủ bằng chứng khoa học về tác dụng của yohimbe.

Tác dụng phụ và cảnh báo an toàn

Một nghiên cứu đã xem xét tất cả các trường hợp được báo cáo cho Hệ thống kiểm soát độc ở California, Hoa Kỳ, liên quan đến tác dụng phụ của thực phẩm bổ sung có chứa yohimbine.

Yohimbe (dạng uống) có thể dẫn đến các tác dụng không mong muốn, trong đó có rối loạn, tăng nhịp tim, suy thận, co giật, đau tim…

Thuốc kê toa yohimbe chỉ an toàn khi dùng ngắn hạn và phải có sự theo dõi của bác sĩ. Không nên tự ý dùng vì có thể dẫn đến những tác dụng phụ.

Uống yohimbe có thể dẫn đến đau dạ dày, run, mất ngủ, lo âu, cao huyết áp, tăng nhịp tim, chóng mặt, buồn nôn, đau xoang, nhức đầu, tiểu nhiều, phát ban, nôn mửa.

Liều dùng cao có thể dẫn đến những vấn đề nghiêm trọng: khó thở, tê, tuột huyết áp, đau tim, co giật, tổn thương thận cấp tính, thậm chí tử vong. Đã có trường hợp một người dùng thuốc này chỉ một ngày đã bị dị ứng, sốt, ngứa, ớn lạnh, da nổi vảy, diễn tiến suy thận. Đây giống với những triệu chứng của bệnh lupus – một bệnh tự nhiễm.

Tuy nhiên, điều đáng nói là nhiều trường hợp trong số này xuất phát từ các sản phẩm có chứa một số thành phần khác ngoài yohimbe, có thể góp phần gây ra tác dụng phụ.

Liệu có nên dùng yohimbe?

Không phải ai cũng có thể sử dụng yohimbe/yohimbine. Hãy kiểm tra kỹ xem bạn có thuộc nhóm dưới đây hay không trước khi dùng thực phẩm bổ sung này để giảm mỡ trong tập luyện hoặc với các mục đích khác (có chỉ định của bác sĩ).

Người mắc chứng trầm cảm, lo âu… không nên dùng thực phẩm bổ sung có chứa yohimbine

• Phụ nữ có thai hoặc cho con bú: Yohimbe có thể ảnh hưởng đến tử cung và gây hại cho thai. Chống chỉ định.
• Trẻ dưới 18 tuổi: Chống chỉ định.
• Người có tiền sử bệnh máu khó đông: Yohimbe có thể tăng nguy cơ chảy máu.
• Người tâm thần phân liệt: Thận trọng khi dùng. Chất yohimbine có thể làm bệnh nhân lên cơn.
• Người bệnh tuyến tiền liệt: Thận trọng khi dùng thuốc. Chất yohimbine có thể làm tăng phì đại tuyến tiền liệt.
• Rối loạn stress sau sang chấn (PTSD): Chống chỉ định. Đã có báo cáo về 4 bệnh nhân tăng triệu chứng sau khi dùng thuốc.
• Bệnh gan: Chống chỉ định. Bệnh gan có thể thay đổi cơ chế cơ thể hấp thu yohimbe.
• Bệnh thận: Chống chỉ định. Bệnh nhân có thể tắc đường tiểu.
• Cao hoặc hạ huyết áp: Chống chỉ định. Liều thấp có thể làm tăng huyết áp. Liều cao có thể làm hạ huyết áp.
• Đau ngực hoặc bệnh tim: Chống chỉ định. Thuốc có thể làm bệnh nặng thêm.
• Rối loạn lo âu: Chống chỉ định. Thuốc có thể làm bệnh nặng thêm.
• Trầm cảm: Chống chỉ định. Thuốc có thể dẫn đến triệu chứng cuồng, khuynh hướng muốn tự sát.
• Tiểu đường: Chống chỉ định. Thuốc có thể làm cản trở insulin và các thuốc trị tiểu đường.

Tương tác thuốc

Bạn đừng quên thận trọng khi dùng yohimbe/yohimbine cùng lúc với các dược phẩm khác.

Tương tác nặng, không được dùng chung

• Thuốc trầm cảm (MAOIs): Yohimbine có thể ảnh hưởng đến cơ thể giống như thuốc trị trầm cảm MAOIs. Dùng chung hai loại thuốc này tăng tác dụng phụ của cả hai loại. Thuốc trầm cảm nhóm này bao gồm: Phenelzine (Nardil), Tranylcypromine (Parnate), và các loại khác.

Tương tác nhẹ, thận trọng khi dùng chung

• Clonidine (Catapres) là một loại thuốc hạ huyết áp, trong khi yohimbe làm tăng huyết áp. Dùng yohimbe với Clonidine (Catapres) sẽ giảm tác dụng của Clonidine.
• Guanabenz (Wytensin) cũng giảm tác dụng khi dùng chung với yohimbe.
• Thuốc trị trầm cảm (Tricyclic antidepressants): Yohimbe và một vài loại thuốc trị trầm cảm như Amitriptyline (Elavil), Imipramine (Tofranil)… đều có thể ảnh hưởng đến tim. Dùng chung hai loại sẽ tăng nguy cơ cho các vấn đề về tim mạch.
• Thuốc trị cao huyết áp, chẳng hạn như Captopril (Capoten), Enalapril (Vasotec), Losartan (Cozaar), Valsartan (Diovan), Diltiazem (Cardizem), Amlodipine (Norvasc), Hydrochlorothiazide (HydroDiuril), Furosemide (Lasix)…: Yohimbe có thể giảm tác dụng của các loại thuốc này.
• Naloxone (Narcan): Yohimbe và Naloxone đều có thể ảnh hưởng đến não bộ. Dùng chung hai loại có thể dẫn đến lo âu, hồi hộp, run rẩy.
• Phenothiazines: Một số dược phẩm nhóm Phenothiazines như Chlorpromazine (Thorazine), Fluphenazine (Prolixin), Trifluoperazine (Stelazine), Thioridazine (Mellaril) và vàil oại khác có tác dụng tương tự yohimbe. Dùng yohimbe với Phenothiazines có thể làm tăng tác dụng lẫn tác dụng phụ của yohimbe.
• Các thuốc kích thích: Thuốc kích thích và yohimbe đều tăng nhịp tim và huyết áp. Một số loại thuốc kích thích thông dụng: Diethylpropion (Tenuate), Epinephrine, Phentermine (Ionamin), Pseudoephedrine (Sudafed) và nhiều loại khác.

Kết quả giảm cân từ yohimbe hiện vẫn chưa được khẳng định

Thực phẩm bổ sung yohimbe được bán trên thị trường nhằm mục đích hỗ trợ giảm cân và cải thiện thành phần cơ thể.

Về mặt lý thuyết, yohimbine có thể ngăn chặn các thụ thể adrenergic alpha-2 nằm trong các tế bào mỡ, dẫn đến tăng giảm chất béo và giảm cân. Một số nghiên cứu có kiểm soát đã đánh giá điều này và nhận thấy kết quả chưa hoàn toàn chắc chắn.

Một nghiên cứu đã xem xét tác dụng của yohimbine ở 20 phụ nữ béo phì đã áp dụng chế độ ăn 1.000 calorie trong 3 tuần. Những phụ nữ dùng yohimbine giảm cân nhiều hơn đáng kể so với những người dùng giả dược – 3,6kg so với 2,2kg.

Yohimbine cũng được nghiên cứu ở những cầu thủ bóng đá ưu tú, và được phát hiện giảm mỡ cơ thể đến 1,8% trong suốt 3 tuần. Không có thay đổi đáng kể nào được tìm thấy trong nhóm dùng giả dược.

Mặt khác, hai nghiên cứu có kiểm soát khác đã kết luận rằng yohimbine không có tác dụng đáng kể trong việc giảm cân hoặc giảm mỡ. Do đó, cần có nhiều nghiên cứu hơn trước khi yohimbe được khuyến nghị sử dụng rộng rãi như một chất bổ sung giảm cân.

Liều dùng (dạng uống) được khuyến cáo

Luôn cân nhắc và hỏi ý kiến bác sĩ khi bạn cần dùng thực phẩm bổ sung

Không có hướng dẫn dùng thuốc tiêu chuẩn để bổ sung yohimbe. Một số nguồn đã đề nghị dùng không quá 30mg yohimbine hydrochloride mỗi ngày; hoặc 3 lần mỗi ngày, mỗi lần khoảng 10mg.

Các nghiên cứu khác đã sử dụng 0,09mg/pound/ngày (0,20mg/kg/ngày) ở những người tham gia nghiên cứu. Điều đó tương đương với 15mg/ngày đối với người trưởng thành nặng 65kg.

Khi gặp vấn đề về giảm khả năng tình dục, có thể dùng 15 – 30mg yohimbine mỗi ngày. Liều tối đa là 100mg. Tuy nhiên, 100mg có thể dẫn đến những tác dụng phụ nguy hiểm.

40mg một ngày cũng có thể dẫn đến tác dụng phụ. Những ai gặp vấn đề về rối loạn cương nên hỏi ý kiến bác sĩ vì còn nhiều thuốc và liệu pháp khác ít gây tác dụng phụ hơn.

Bằng chứng hiện tại về tác dụng của yohimbe đối với việc giảm cân là không thuyết phục. Có rất nhiều phương pháp khác mà bạn có thể thực hiện để hỗ trợ giảm cân.

Nếu bạn quyết định dùng thực phẩm bổ sung yohimbe, hãy mua từ các công ty uy tín. Đảm bảo sản phẩm đã được kiểm tra chất lượng và an toàn, đồng thời ghi rõ có chứa bao nhiêu hóa chất yohimbine.

Nguồn tham khảo

Yohimbe: Benefits, Uses and Side Effects https://www.healthline.com/nutrition/yohimbe/ Ngày truy cập: 16/3/2020

The Safety Concerns and Health Benefits of Yohimbe https://www.verywellhealth.com/safety-concerns-of-yohimbe-89535 Ngày truy cập: 16/3/2020

What You Need to Know About Yohimbe https://www.prosupps.com/blog/what-you-need-to-know-about-yohimbe/ Ngày truy cập: 16/3/2020

Yohime https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-759/yohimbe Ngày truy cập: 16/3/2020